Τι σημαίνουν οι λέξεις φιλότιμο, μπέσα και τσίπα. Τρεις λέξεις με ιδιαίτερο βάρος και σημασία είναι περισσότερο από ποτέ επίκαιρες στις μέρες μας. Είναι το φιλότιμο, η μπέσα και η τσίπα.
Το φιλότιμο είναι αρχαιοελληνική λέξη και κυριολεκτικά μιλάει για τον φίλο της τιμής, δηλαδή αυτόν που έχει τιμή. Που έχει λόγο. Ως φιλότιμος θεωρείται αυτός που είναι συχνά υπέρ το δέον συνεπής προς τις υποχρεώσεις του. Αυτός που εκτελεί τα καθήκοντα του με ευσυνειδησία. Αυτός που δεν θέλει να δίνει δικαιώματα ώστε να θιγούν η τιμή, η υπόληψη, η αξιοπρέπεια, η περηφάνια και ο καλός εννοούμενος εγωϊσμός.
Στην αρβανίτικη, την ελληνική, η λέξη μπέσα (besa) αναφέρεται σε ένα εθιμοτυπικό κώδικα τιμής με ρίζες στο Μεσαίωνα.
Όποιος δεν έχει μπέσα είναι μπαμπέσης. Αυτό πια το ξέρουμε καλά, από το θαυμάσιο τραγούδι του σμυρνιού Βαγγέλη Παπάζογλου ή Αγγούρη, που το τραγουδάει η Ρόζα Εσκενάζη: Σ’ αγάπαγα και έλεγα πως είχες λίγη μπέσα, μα εσύ μου την κοπάναγες γιατί ήσουνα μπαμπέσα. Ως γνωστόν, όλες μπαμπέσες είναι εκτός απ’ τη μαμά.
Η λέξη «μπέσα» βγαίνει από το «βήσσα», που σημαίνει τιμή στην Κορινθιακή διάλεκτο, εμφανίζεται δε και στον Όμηρο (Ρ 3). Πρόκειται δηλαδή για Ελληνικής καταγωγής λέξη, που κληροδοτήθηκε στους Αλβανόφωνους κατά τα βυζαντινά χρόνια.
Για την ιστορία ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ήταν πιστός «εις τους όρους της μπέσας».
Σήμερα η μπέσα με… sic όρους αποδίδεται με τη λέξη αξιοπιστία. Η τρίτη λέξη, η τσίπα, αναφέρεται σε έναν άνθρωπο που πρώτα κοροϊδεύει και μετά κάνει ότι δε συμβαίνει τίποτα…
Για τους δε Μικρασιάτες η μπέσα και το κιμπαρλίκι είναι ανάμεσα στις πρώτες αξίες τους και για αυτός υπάρχουν πολλές ιστορίες που χάριζαν τον θάνατο σε άσπονδους εχθρούς για την μπέσα και το κιμπαριλικι.
Πηγές: Διάφορες έντυπες, online αλλά και από την ίδια την ζωή.