Στο σύγχρονο μπασκετικό «γίγνεσθαι» βλέπουμε κάποια στοιχεία που έχουν αλλάξει ριζικά τον τρόπο που παίζεται το άθλημα. Το περίφημο «small ball», η κυριαρχία του τριπόντου, η ύπαρξη πολλών «point forward» και ο γρήγορος ρυθμός που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της επιθετικής παραγωγής και των κατοχών των ομάδων.
Όλα τα παραπάνω, χρειάστηκε ένα σπουδαίο μπασκετικό μυαλό για να τα φέρει στο προσκήνιο και κάτι τέτοιο ήταν ο Ντον Νέλσον για το μπάσκετ γενικά και το NBA ειδικότερα.
Ο Ντον Άρβιντ Νέλσον αποτελεί ένα ανήσυχο πνεύμα όσον αφορά το μπάσκετ και αυτό αποδείχθηκε στην καριέρα του στις τέσσερις ομάδες που προπόνησε. Ένας μεγάλος νικητής, μέλος των σπουδαίων ομάδων των Λέικερς και των Σέλτικς των 60s. Κατέκτησε 5 πρωταθλήματα ως παίκτης, όλα με τους Σέλτικς όντας στο πλευρό παικτών, όπως ο Ράσελ και ο Χάβλιτσεκ.
Η προπονητική του καριέρα ξεκίνησε από τους Μπακς. Στο Μιλγουόκι ανέλαβε τον «διπλό» ρόλο του GM και του προπονητή και έμεινε στο Γουινσκόνσιν για 11 χρόνια(1976-1987). Όταν κατέφτασε εκεί για να αναλάβει τα «Ελάφια», η ομάδα του Μιλγουόκι είχε χάσει μόλις τον Καρίμ-Αμπντούλ Τζαμπάρ με το κύκλο της πρωταθλήτριας ομάδας του 1971 να κλείνει την σεζόν πριν αναλάβει ο Νέλσον.
Ο σπουδαίος coach έπιασε αμέσως δουλειά δημιούργησε ένα «κορμό»παικτών που πρωταγωνίστησε την επόμενη δεκαετία. Το κακό ξεκίνημα(3-15) των Μπακς το 1976 είχε ως αποτέλεσμα την αποπομπή του Λάρι Κοστέλο και την αναβάθμιση του Νέλσον, που ήταν ο βοηθός του, σε πρώτο προπονητή της ομάδας.
Ο Ντόνι κατάφερε να δημιουργήσει ένα διεκδικητή του τίτλου την δεκαετία του 1980 με τους Μπακς, οι οποίοι έμεναν εκτός είτε από τους Σέλτικς είτε από τους Σίξερς της εποχής. Ο Νέλσον δεν φοβήθηκε να κάνει «πειράματα» και διάφορα τρικ ώστε να βρει τρόπο να έχει το πλεονέκτημα εις βάρος του αντιπάλου του. Έτσι απάλλαξε τους Μονκριφ και Hodges (ή τον Πιρς) από δημιουργικά καθήκοντα και έδωσε την «μπαγκέτα» στον ύψους 1,96 σμολ φόργουορντ, Πολ Πρέσι.
Ο Πρέσι ανέλαβε την δημιουργία και ήταν πρώτος σε ασίστ στην ομάδα 5 συνεχόμενες σεζόν δίνοντας την ευκαιρία στους Μονκρίφ και τους άλλους περιφερειακούς να ασχοληθούν κυρίως με την εκτέλεση. Επίσης, στο σύστημα των Μπακς σημαντικό ρόλο έπαιζαν οι σέντερ, οι οποίοι είχαν την αποστολή να βρίσκονται μακριά από την ρακέτα ώστε να βγάζουν εκτός παιχνιδιού τους ψηλούς των αντιπάλων και να δημιουργούνται χώρος για εύκολα λέι-απ.
Το γνωστό ως «Nellie ball» οδήγησε τους Μπακς σε 6 συνεχόμενες πρωτιές στην Central Division και σε ένα όμορφο τρόπο παιχνιδιού. Η ομάδα του ήταν σχεδόν σε όλες της σεζόν του Νέλσον στην πρώτη δεκάδα των ασίστ ανά παιχνίδι. Το «ταβάνι» της ομάδας, όμως κατέληξε να είναι οι τελικοί Ανατολής και οι σπουδαίες ομάδες των Σέλτικς και των Σίξερς των αρχών της δεκαετίας του 1980.
Το 1987 ο Ντόνι ήρθε σε ρήξη με τον ιδιοκτήτη των «Ελαφιών» και στο τέλος της σεζόν αποχώρησε δεχόμενος προτάσεις από πολλές ομάδες μεταξύ των οποίων οι Ντάλας Μάβερικς και οι Νιου Γιορκ Νικς και οι Γκόλντεν Στέιτ Ουόριορς.
Εν τέλει, επέλεξε τους Ουόριορς, έγινε αντιπρόεδρος του συλλόγου(αγόρασε ένα μικρό πακέτο μετοχών) και στην συνέχεια κάθισε στον πάγκο της ομάδας. Στο Όκλαντ, ο Ντον δημιούργησε μια πολύ ελκυστική ομάδα με την πεντάδα της να έχει μία ιδιαιτερότητα καθώς αποτελούταν από τρία γκαρντ και δύο φόργουορντ. Ο Νέλσον είχε σπάσει για ακόμη μία φορά τις «νόρμες». Σε μία λίγκα που κυριαρχούσαν οι σέντερ-δεινόσαυροι και το παιχνίδι από το low-post, o Νέλσον κοιτούσε για κόμη μία φορά το μέλλον κατάματα.
Ο σέντερ της ομάδας Ροντ Χίγκινς δεν ξεπερνούσε τα 201 εκατοστά, ο πάουερ φόργουρντ ήταν ο Κρις Μάλιν, έναν σκόρερ «ολκής» που θύμιζε αρκετά Λάρι Μπερντ στον τρόπο παιχνιδιού. Την τριάδα της περιφέρειας συμπλήρωναν ο τρομεροί Τιμ Χάρνταγούεϊ, ο Μιτς Ρίτσμοντ και ο Σαρούνας Μαρτσιουλόνις με το πρώτο να μετατρέπεται σε έναν από τους καλύτερους περιφερειακούς στην ιστορία του NBA και τους άλλους δύο να εκτελούν ασταμάτητα από την περιφέρεια.
Το «Niellieball» είχε αλλάξει μορφή πλέον, η ομάδα του Όκλαντ έτρεχε ασταμάτητα σε ένα ανελέητο «run n’ gun» παιχνίδι με τους Ουόριορς να βρίσκονται συνεχώς στο Top-6 των καλύτερων επιθέσεων του πρωταθλήματος το 8 χρόνια της παρουσίας του(εκτός από τις πρώτες δύο σεζόν) στον πάγκο της ομάδας και να αποκτούν το ψευδώνθμο «Run-TMC». Η ομάδα δεν είχε την απαιτούμενη επιτυχία στην postseason(«ταβάνι» τα ημιτελικά της Δύσης), παρόλα αυτά παρέμεινε στην μνήμη των φιλάθλων για το εκρηκτικό παιχνίδι τους και τα «small-ball» σχήματα που χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρων από τον Νέλσον .
Αφού κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στο Παγκόσμιο του Τορόντο το 1994, ο Νέλσον συμφώνησε με την Νέα Υόρκη. Στο «Μεγάλο Μήλο» δεν ταίριαξε με την ιδιοσυγκρασία των «σκληροτράχηλων» Νικς, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την αποπομπή του. Ο προπονητής από το Muskegon του Μίσιγκαν έφυγε από την Νέα Υόρκη με ρεκόρ 34-25.
Επόμενη στάση ήταν το Ντάλας και οι Μάβερικς. Ο έμπειρος προπονητής έδειξε ακόμη μία φορά την ικανότητα να βλέπει μπροστά από τις τότε εξελίξεις στο άθλημα. Επέλεξε στο ντραφτ έναν άγνωστο Γερμανό ψηλόλιγνο πάουερ-φόργουορντ, ονόματι Ντιρκ Νοβίτσκι και το υποχρέωσε να σουτάρει τρίποντα. Ο Γερμανός εκτελούσε με το τραγικό 20% στην πρώτη του σεζόν στο «μαγικό κόσμο», την συνέχεια της ιστορίας την ξέρουμε όλοι. Ο Νοβίτσκι άλλαξε το άθλημα και τον τρόπο που έβλεπαν τους Ευρωπαίους παίκτες στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Επίσης, στην ομάδα υπήρχε ένας πόιντ γκαρντ που επιλέχθηκε από το Φίνιξ και μετά από δύο χρόνια αδιάφορων σεζόν δόθηκε στο Ντάλας, ο Στιβ Νας. Στα χέρια του Νέλσον,οι Νοβίτσκι και Νας μεταμορφώθηκαν σιγά σιγά σε ένα εξαιρετικό δίδυμο που με την παρουσία το πολύ καλού two-way φόργουορντ, Μάικ Φίνλει φαινόταν ότι θα μπορούσαν στο μέλλον να κυριαρχήσουν και οδηγήσουν τους Μάβερικς στο πρώτο τίτλο.
Το Ντάλας(μετά τα δύο πρώτα προπαρασκευαστικά χρόνια) μπήκε 5 συνεχόμενες φορές στα playoff φτάνοντας μέχρι του τελικούς της Δύσης(την σεζόν 2001-2002). Η επιλογή του Μαρκ Κούμπαν να μην κρατήσει στην ομάδα τον Στιβ Νας(παραδέχτηκε αργότερα ότι ήταν μεγάλο λάθος) αποτέλεσε «αγκάθι» στις σχέσεις του Νέλσον με τον έμπειρο προπονητή να χρίζει διάδοχό του τον Έιβερι Τζόνσον και να αποχωρεί στα μέσα της σεζόν 2004-2005.
Τελευταία στάση της καριέρας του ήταν οι Γκόλντεν Στέιτ Ουόριορς, ο Νέλσον άφησε ακόμη μία φορά την παρακαταθήκη του στην 2η θητεία του στο Όκλαντ. Αρχικά, χάρισε μία από τις σπουδαιότερες εκπλήξεις στην ιστορία των playoff με τους 8ους Ουόριορς να αποκλείουν τους 1ους σε όλο το NBA, Ντάλας Μάβερικς. Μάλιστα, η συγκεκριμένη ομάδα έμεινε στην ιστορία με το προσωνύμιο «We Believe».
Τέλος, η 2η παρακαταθήκη ήρθε στην τελευταία σεζόν όταν μαζί με τον GM της ομάδας, επέλεξαν τον Στέφεν Κάρι για να κτίσουν το μέλλον του συλλόγου πάνω του με τον Νέλσον να αποχωρεί την επόμενη σεζόν και τον Μαρκ Τζάκσον να κάθετε στον πάγκο των «Πολεμιστών».
Αυτή ήταν η τελευταία φορά για τον Νέλσον σε πάγκο κλείνοντας την καριέρα του με 3 βραβεία προπονητή της χρονιάς, 2 παρουσίες σε all-star game, ενώ τοποθετήθηκε στην λίστα των 10 καλύτερων προπονητών στην ιστορία της λίγκας όντας ο μόνος χωρίς να έχει πάρει το δαχτυλίδι του πρωταθλητή ως τεχνικός έχοντας βέβαια 851 νίκες με ποσοστό 57,5%.
Ο Ντον Νέλσον αποτέλεσε ένα τρομερό μπασκετικό εφευρέτη, δημιούργησε τις ιδέες που απαρτίζουν το σημερινό παιχνίδι παγκοσμίως και είχε την τύχη και την διορατικότητα να επιλέξει δύο παίκτες(Νοβίτσκι ,Κάρι) που άλλαξαν την πορεία και την ιστορία του αθλήματος,όλα αυτά δεν θα συνέβαιν χωρίς την την εφευρετικότητα του Αμερικάνου προπονητή.