Η νευροπλαστικότητα είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται στις αλλαγές στο περιβάλλον ενός ατόμου δημιουργώντας νέες νευρικές συνδέσεις με την πάροδο του χρόνου. Η νευροπλαστικότητα μερικές φορές αναφέρεται ως «πλαστικότητα εγκεφάλου». Ο φλοιός του εγκεφάλου μας εχει «πλαστικότητα», που σημαίνει ότι είναι προσαρμοστικός και μπορεί να τροποποιηθεί ως απόκριση σε περιβαλλοντικές ή / και δομικές αλλαγές. Η νευροπλαστικότητα εξηγεί πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι σε θέση να προσαρμοστεί, να αποκτήσει νέες δεξιότητες, να αποθηκεύσει μνήμες και πληροφορίες και ακόμη και να ανακάμψει μετά από τραυματικό εγκεφαλικό τραυματισμό ή ακομη και απο ένα μυοσκελετικό τραυματισμό όπως η ρήξη χιαστού.
Τι είναι η νευροπλαστικότητα;
Η νευροπλαστικότητα αναφέρεται σε δομικές και λειτουργικές αλλαγές στον εγκέφαλο που συμβαίνουν ως αποτέλεσμα νέων εμπειριών. Λόγω της πλαστικότητας του εγκεφάλου, που αναφέρεται επίσης ως νευροπλαστικότητα, ο εγκέφαλος μπορεί να «επανασυνδέσει» και να «επαναδιοργανωθεί» μετά από εγκεφαλική βλάβη καθώς σχηματίζονται νέες συνδέσεις και τερματίζονται οι νευρικές οδοί προς τις κατεστραμμένες περιοχές του εγκεφάλου.
Η νευροπλαστικότητα εμφανίζεται κυρίως μέσω διεργασιών που ονομάζονται βλάστηση και αναδρομολόγηση. Η βλάστηση είναι η δημιουργία νέων συνδέσεων μεταξύ νευρώνων ή νευρικών κυττάρων. Η αναδρομολόγηση περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας εναλλακτικής νευρικής οδού με τη διαγραφή των κατεστραμμένων νευρώνων και τη δημιουργία μιας νέας οδού μεταξύ των ενεργών νευρώνων.
Πώς λειτουργεί η νευροπλαστικότητα;
Γνωρίζουμε ότι οι νευρώνες επικοινωνούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας ηλεκτροχημικά σήματα. Αυτά τα σήματα μεταδίδονται μέσω μιας δομής του νευρώνα που ονομάζεται σύναψη. Η διέγερση των νευρικών οδών μέσω μιας επαναλαμβανόμενης, γνωστικής λειτουργίας που σχηματίζει μνήμη (όπως η μελέτη ή η εξάσκηση) ενισχύει τη συναπτική επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων.
Επιπλέον, ο εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί νέες συνάψεις. Ενώ η νευροπλαστικότητα μπορεί να συμβεί φυσικά καθώς υφίστανται διαφορετικές εμπειρίες, αλλαγές στον εγκέφαλο μπορούν επίσης να ενεργοποιηθούν μέσω ασκήσεων νευροπλαστικότητας και γνωστικής εκπαίδευσης.
Παραδείγματα νευροπλαστικότητας
Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι προσαρμογών νευροπλαστικότητας:
• Νευρογένεση: Η νευρογένεση είναι η δημιουργία νέων νευρώνων σε κεντρικά μέρη του εγκεφάλου, του ιππόκαμπου και του οσφρητικού βολβού. Η νευρογένεση εμφανίζεται σε υψηλά ποσοστά στον νεαρό εγκέφαλο και μπορεί να εμφανιστεί στον εγκέφαλο των ενηλίκων μέχρι περίπου τη δέκατη δεκαετία της ζωής, σύμφωνα με νέα έρευνα της Δρ Maria Llorens-Martín που δημοσιεύθηκε στο Nature Medicine.
Συναπτογενεση: Η συναπτογενεση είναι η δημιουργία νέων νευρωνικών συνδέσεων. Η συναπτογένεση συμβαίνει όταν ο εγκέφαλος εκτίθεται σε νέα περιβάλλοντα και εμπειρίες σε δραστηριότητες όπως το ταξίδι ή η εκμάθηση ενός νέου μουσικού οργάνου.
• Μακροπρόθεσμη ενίσχυση: Η μακροχρόνια ενίσχυση είναι η ενίσχυση των συνάψεων μέσω επαναλαμβανόμενων δραστηριοτήτων όπως η μελέτη ή η εξάσκηση. Η μακροπρόθεσμη ενίσχυση σχετίζεται με τη μάθηση και τη μνήμη.
Ασκήσεις νευροπλαστικότητας
Τα ακόλουθα παραδείγματα γνωστικής προπόνησης μπορεί να διεγείρουν τη νευροπλαστικότητα. Ενώ στοιχεία από μια μελέτη σχετικά με τη γνωστική λειτουργία σε ηλικιωμένους ενήλικες δείχνουν ότι ορισμένα εμπορικά διαθέσιμα προϊόντα εγκεφάλικης προπόνησης(brain training) μπορούν να βοηθήσουν στην προώθηση της υγιούς γήρανσης του εγκεφάλου, οι ερευνητές εξακολουθούν να διερευνούν τους επιστημονικούς ισχυρισμούς πολλών προγραμμάτων που ισχυρίζονται ότι βελτιώνουν τη γνωστική λειτουργία.
Μη κυρίαρχες ασκήσεις χεριών: Η χρήση του μη κυρίαρχου χεριού σας για καθημερινές δραστηριότητες όπως το βούρτσισμα των δοντιών ή η χρήση ποντικιού αναγκάζει τον εγκέφαλο να δημιουργήσει νέες νευρικές συνδέσεις.
• Γιόγκα: Η άσκηση της γιόγκα έχει συσχετιστεί με μειωμένα επίπεδα στρες στην αμυγδαλή, το κέντρο φόβου του εγκεφάλου.
• Ανάγνωση: Νέες έννοιες και νέο λεξιλόγιο αυξάνουν και βελτιώνουν τη συνδεσιμότητα του εγκεφάλου.
•Ύπνος: Αν και παραδοσιακά δεν θεωρείται «άσκηση», ο ύπνος βοηθά στη μάθηση και τη διατήρηση της μνήμης μεταφέροντας πληροφορίες σε κύτταρα και αυξάνοντας τις συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων.
• Νηστεία: Η διαλείπουσα νηστεία προάγει την ανάπτυξη νευρώνων και προσαρμοστικές αποκρίσεις στις συνάψεις.
• Αναπαραγωγή μουσικού οργάνου: Η εκμάθηση ενός νέου οργάνου ωθεί τον εγκέφαλό σας να σχηματίσει νέα νευρωνικά δίκτυα και μπορεί να αυξήσει τη συνδεσιμότητα μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου.
Επισης σε αθλητες μπορει να γινει εξεταση και προπονηση της ικανοτητας ληψης αποφασεων κατω απο πιεση στο ειδικο κεντρο SPORTS IQ LAB στο Π.ΦΑΛΗΡΟ.
ΚΑΚΑΒΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ PT OMT MSc.